Bob Hoogenboom
Een belangrijk deel van de maatschappelijke discussie over (on)veiligheid gaat over meer blauw op straat, geweld in het uitgaansleven of onveiligheid in relatie tot inbraken en winkeldiefstal. Dit is uiterst belangrijk, maar toch heb ik weleens het idee dat sprake is van scheefgroei in de aandacht voor veiligheid.
In een leerboek criminologie van Bianchi uit de jaren zeventig is een citaat van Bertold Brecht opgenomen: ‘Denn die einen sind im Dunkeln und die andern sind im Licht und man sieht die im Lichte, die im Dunkeln sieht man nicht (uit de Dreigroschenoper)’. In het licht staan voetbalvandalen, straatrovers, overvallers en verkrachters. En terecht. Maar wat meer beschut, uit het zicht van het publieke oog, soms letterlijk in het schemerdonker van de corporate boardroom, worden beslissingen genomen door bankiers, fiscalisten, directeuren van woningbouwcorporaties, accountantskantoren, milieuafvalbedrijven, internetproviders en vastgoedbedrijven die de kwaliteit van ons bestaan aantasten. Er worden financiële producten op de markt gebracht die grenzen aan witteboordencriminaliteit (woekerpolissen), er wordt door accountants structureel aan creative accounting/fraudulent reporting gedaan (boekhoudschandalen), op veel markten worden prijsafspraken gemaakt waardoor wij te veel betalen voor goederen en diensten (zie lijst met opgelegde boetes door de EU en de NMA) en op grote schaal is de afgelopen jaren roekeloos geïnvesteerd. De gevolgen van een en ander zijn – ironisch genoeg – dat wij als burgers de rekening hiervoor dienen te betalen. De roekeloosheid (en wellicht fraude) binnen Vestia wordt deels ‘opgelost’ door verhoging van de huren; werknemers dienen meer pensioenpremie te gaan betalen en de pensioenuitkeringen worden verlaagd. In de economie wordt dit ‘externaliseren’ genoemd: de kosten van mismanagement binnen het bedrijfsleven worden afgewenteld op de burger. Dat geldt ook voor de verhogingen van de eigen bijdragen in de zorg en (pogingen tot) bevriezing van salarissen van beroepen die in de frontlinie van de samenleving werken: zorg, schoonmaak, hulpverlening en veiligheid. Op zijn laatste album Wrecking Ball is Bruce Springsteen boos. Hij bezingt de gevolgen van de roekeloosheid in de financiële wereld voor de man en vrouw in de straat: ‘If I had me a gun, I’d find the bastards and shoot ‘em on sight’. Dit nu rekenen we maar tot de dichterlijke vrijheid van de artiest, maar de veiligheidscheefgroei vind ik interessant. Is er – naast de openbare orde – ook zoiets als een economische orde? Is de continuïteit en betrouwbaarheid van bedrijfseconomische processen niet een ondergeschoven onderwerp in het veiligheidsdebat? Besteden we te veel aandacht aan de zichtbare problemen en te weinig aan de (criminele) roekeloosheid in de beslotenheid van boardooms? Kijken we in het veiligheidsdebat te veel naar beneden, naar wat er op straat gebeurt? En te weinig naar boven, naar de kantoren waar dag in dag uit beslissingen worden genomen waarvan wij soms slachtoffer zijn? Het antwoord is ja, maar tegelijkertijd neemt de aandacht voor witteboordencriminaliteit toe. En, dat is maatschappelijk gezien goed. We kunnen ons niet uitsluitend blijven richten op de wijkagent, of op meer blauw op straat.
Op 15 mei jl. stuurde minister Opstelten het wetsvoorstel financieel-economische criminaliteit rond voor consultatie. De minister wil de mogelijkheden om financieel-economische criminaliteit aan te pakken aanzienlijk verruimen. Bedrijven die de fout ingaan, kunnen straks een geldboete krijgen van tien procent van hun jaaromzet. Ook komen er hogere straffen voor witwassen en corruptie, en misbruik van gemeenschapsgeld wordt strafbaar gesteld. Verder kunnen daders van economische delicten die bij herhaling de wet overtreden een zwaardere straf krijgen. Corrupte ambtenaren kunnen voortaan rekenen op een maximale gevangenisstraf van zes jaar als zij uit hoofde van hun functie gunsten aannemen. Omkoping van ambtenaren schaadt de integriteit van de overheid, waarop burgers juist moeten kunnen vertrouwen, aldus de minister. Ook de strafmaat voor corruptie in de private sector gaat omhoog: van twee naar vier jaar. Het gaat onder andere om het omkopen van financieel verantwoordelijken van grote bedrijven om opdrachten te verkrijgen, en om corrupte dienstverleners. Bijvoorbeeld de taxateur die wordt omgekocht om een onjuiste waardebepaling van een huis of bedrijfspand te geven. Consumenten en bedrijven verliezen door dit soort praktijken hun vertrouwen in een integere dienstverlening, aldus de minister.
Twitter Bob Hoogenboom
U heeft gelijk. Inderdaad men beslist daar boven en de burger is de dupe. Integriteit en vertrouwen is een hoog goed wat we moeten koesteren. De vraag is alleen, hoe maken we dit soort systemen zichtbaar. Pas als het fout gaat worden de problemen zichtbaar. Het leed is dan al geschied.
Nog meer toezicht en controle? en wie controleert dan weer de controleur?
We moeten er naar toe dat integriteit een algemeen goed is en mensen niet eens meer op het idee komen om dit soort praktijken uit te halen.
Een flinke voorbeeld stelling in de eerste uitspraken zou kunnen helpen.
U geeft aan dat de financieel-economische schade van de witteboordencriminaliteit (Wbc) groot is. Er zijn nog een aantal andere aspecten die meespelen bij de beoordeling van Wbc t.o.v. “traditionele”criminaliteit:
– Wbc wordt gebagatelliseeerd, en daarom vaak niet serieus genomen; onbekendheid met het fenomeen speelt hierbij ook een grote rol.
– Klasse-justitie aspect: de daders van Wbc worden minder vaak opgespoord dan de daders van traditionele criminaliteit, en als ze al worden opgespoord, worden ze minder vaak vervolgd, en als ze al worden vervolgd, worden ze minder vaak berecht, en als ze dan worden berecht, worden ze minder vaak veroordeeld, en als ze dan worden veroordeeld, worden ze minder vaak veroordeeld tot vrijheidsstraf, en als ze daneen vrijheidsstraf krijgen, is die straf meestal lager dan bij traditionele criminaliteit het geval is.
– Machtsaspect: in het algemeen is het machtsverschil tussen dader en slachtoffer groter bij Wbc dan bij traditionele criminaliteit.
– Schade bij de slachtoffers: de burgers zijn allemaal slachtoffer van de Wbc, en gemiddeld wel voor een hoger bedrag dan als gevolg van traditionele criminaliteit.
– Behalve de financieel-economische schade ook fysieke schade: het aantal doden en gewonden als gevolg van allerlei vormen van Wbc is (veel) groter dan van traditionele criminaliteit. Denk bijv. aan de vele mensen die vroegtijdig sterven als gevolg van het (uit winstmaximalisatie-oogmerk) door werkgevers niet nakomen van milieu- en veiligheidsvoorschriften (het asbestschandaal is slechts één van de vele voorbeelden).
– Verstrengeling van onderwereld en bovenwereld; bijv. doordat de georganiseerde criminaliteit steeds meer greep krijgt op het zakenleven en de politiek.
– Ondermijning van de samenleving: alhoewel de traditionele criminaliteit ontzettend vervelend is, kan een democratische samenleving hier mee omgaan. De enige vormen van criminaliteit die een samenleving echt te gronde kunnen richten zijn: terrorisme en Witteboordencriminaliteit.
(voor de laatste twee items zie o.a. de boeken: Crimes of the powerful (Frank Pearce), Theft of the nation (Donald R. Cressey), The Power Elite (C. Wright Mills). Ik vergelijk deze boeken wel eens met het boek The Silent Spring van Rachel Carson. Dat boek waarschuwde ook al decennia geleden tegen grote gevaren (in dit geval op milieugebied en de vervuiling van de oceanen), maar deze waarschuwingen werden destijds onvoldoende serieus genomen, met de bekende gevolgen …
een huilend pas geboren kind,er is pijn ,de eerste financiële foltering heeft plaats gevonden “sofi-nummer” gelukkig nog even kan het kind gekoesterd worden door zijn ouders,maar zal zich snel bewust worden dat het een levenlang financieël gefolterd zal worden..door een stukje papier dat de “wet”wordt genoemd,de foltering zal ten gunste zijn en in het voordeel van de witte boorden criminelen! misschien? is er een hemel,waar de financieel gefolterden rust vinden,en een hemel waar de witte boorden criminelen moeten branden in de euro’s tot in alle eeuwigheid!!