Onder veel belangstelling vond op zondagmiddag 13 januari het Volkskrant veiligheidsdebat plaats in de Rode Hoed in Amsterdam. Dit naar aanleiding van het verschijnen van het boek van prof. mr. Pieter van Vollenhoven ‘Hier onveilig? Onmogelijk!’.
Na een welkomstwoord door Volkskrant journalist Remco Meijer, was het woord eerst aan Van Vollenhoven, die het thema van het debat toelichtte. Veiligheid is kerntaak van de overheid, maar burgers, organisaties en ondernemingen zijn medeverantwoordelijk. Echter, er is veel onduidelijkheid over de balans van verantwoordelijkheden en het is de vraag in hoeverre organisaties en ondernemingen hun eigen verantwoordelijkheid voor veiligheid invullen. Hoe is het toezicht hierop geregeld? De inspecties richten zich op de wettelijk vastgelegde richtlijnen; de eigen regels en richtlijnen van een organisatie, onderneming of sector vallen daar niet onder. Om dit beter te regelen pleit Van Vollenhoven voor een Veiligheidsbeginselenwet. Deze wet geeft ondernemingen en organisaties houvast voor hun veiligheidsmanagement en het regelt het toezicht op de naleving ervan.
Hoe veilig is het spoor? Hoe veilig is het in ziekenhuizen? En hoe veilig is het bij een voetbalwedstrijd?
Tijdens het eerste deel van het debat werd aan de mensen uit de praktijk gevraagd hoe veilig hun sector is. President-directeur ProRail, mevrouw Marion Gout-van Sinderen, zegt te streven naar nul vermijdbare ongelukken in 2015, maar legt de bal bij de politiek. NS president-directeur Bert Meerstadt houdt het publiek voor dat het spoor eigenlijk heel veilig is, bijvoorbeeld twee tot drie keer veiliger dan vliegen, maar dat verder gewerkt wordt aan beveiliging van het spoor.
Herre Kingma, directeur Medisch Spectrum Twente en zelf cardioloog, beantwoordt de vraag ‘ Hoe veilig is de medische sector?’ met ‘een stuk veiliger dan 30 jaar geleden’. Toch zijn er nog steeds meer dan 2.000 vermijdbare doden per jaar in de ziekenhuizen en volgens Kingma staan we dan ook pas aan het begin van het inventariseren en managen van de risico’s. De heer Kingma was van 2000 tot 2006 Inspecteur Generaal voor de Gezondheidszorg. Al jaren lang pleit hij voor een onafhankelijke inspectie die niet onder gezag van een ministerie valt. De heer Van Vollenhoven vindt ook dat de werkwijze van de verschillende inspecties hetzelfde moet zijn, zodat het verwachtingspatroon duidelijk is.
Van spoor en ziekenhuis gaat het debat over naar de KNVB. Oud directeur Henk Kesler noemt het voetbal veiliger dan 16 jaar geleden, toen bij rellen tussen Ajax en Feyenoord een dodelijk slachtoffer viel. De KNVB heeft jaren gepleit voor meer wetgeving, maar de overheid bleef volhouden dat de clubs zelf meer moeten doen. In 2010 is er een voetbalwet gekomen, als initiatief van de KNVB samen met de VU. Deze wet heeft de politiek wakker geschud, aldus Kesler. Politici die eerder geen wet wilden, zeggen nu dat het nog strenger moet. De wet is echter gekoppeld aan grootscheepse evenementen; amateursport valt erbuiten. Toezicht staat of valt met de kwaliteit ervan, aldus Kesler. Mensen die toezicht houden, moeten lef en moed tonen.
Is een Veiligheidsbegisnselenwet de oplossing?
In het tweede gedeelte van de middag namen hoogleraar Veiligheid Ira Helsloot, raadsheer in de Hoge Raad Ybo Buruma, voorzitter van het College van Procureurs- generaal Herman Bolhaar en politiek leider van D66 Alexander Pechtold plaats aan de debattafel. Hun werd gevraagd of zij geloven in een Veiligheidsbeginselenwet.
Ira Helsloot waarschuwt voor de reflex om na incidenten gelijk een nieuwe wet te maken. Als het spoor inderdaad zo veilig is, moet je niet verder investeren in nog meer veiligheid. De heer Helsloot deelt wel de grondgedachte van het boek van Van Vollenhoven en het idee van een Veiligheidsbeginselenwet.
Herman Bolhaar benadrukt dat je bij veiligheid hoopt dat strafrecht geen rol speelt. Pas als iets echt is misgegaan, komt het strafrecht aan bod. De heer Bolhaar pleit voor heldere rollen en verantwoordelijkheden, ook in het strafrecht. Hij benadrukt dat het strafrecht er niet is om problemen op te lossen.
Ybo Buruma ziet een Veiligheidsbeginselenwet wel zitten, maar vraagt zich af hoe die eruit moet gaan zien. Als een wet te vaag is, is er kritiek. Maar als de regels te scherp zijn, houdt men zich er niet aan.
Tot slot de politiek. Alexander Pechtold benadrukt dat Nederland een veilig land is vergeleken met andere landen. ‘We zijn een land van zegeltjes en regeltjes’, aldus Pechtold, maar nieuwe wetten zijn niet altijd de oplossing. Wel voelt hij iets voor een wet die alles samenbrengt. Ook pleit hij voor een proefperiode voor een nieuwe wet: als de wet na vijf jaar niet zijn nut en noodzaak heeft bewezen, zou de wet weer moeten verdwijnen.
Na het debat op het podium, kregen de gasten in de zaal nog de gelegenheid tot het stellen van vragen, waarna rond 17.30 uur de gespreksleiders Remco Meijer en Martin Sommer het formele deel van de middag afsloten.
