Woensdagavond 20 april 2022 vond de uitreiking plaats van de SMV Publicatieprijs aan Bauke Koekkoek voor zijn boek ‘De kwestie verwarde mensen. Naar een andere benadering van onbegrepen gedrag’. Gewoontegetrouw vond de uitreiking plaats tijdens een door de SMV georganiseerd congres over het thema van het boek.
‘Escaleren wij wel voor de goede groep?’
Na de opening van het congres door SMV directeur Pieter Tops, kreeg Ybo Buruma het woord. Buruma is Raadsheer bij de Hoge Raad en juryvoorzitter van de Publicatieprijs. Reflecterend op het boek van Koekkoek legt hij de vraag voor: ‘Escaleren wij wel voor de goede groep?’
In de jaren 50 werden groepen zoals ‘jeugdigen’ en ‘krankzinnigen’ niet serieus genomen. In de jaren 70 vond er een omslag plaats waarbij iedereen rechten kreeg. Het gespecialiseerd werken – aandacht voor speciale groepen – nam toe, met als gevolg dat er veel context verloren ging en niemand meer wist hoe te handelen.
Bij het gespecialiseerd werken wordt tegenwoordig wel vereist dat groepen van bijvoorbeeld verwarde mensen meewerken en dat de functionarissen resultaten laten zien. Je wordt alleen verzorgd als je meewerkt. Ten aanzien van groepen die niet meewerken, kijken we de andere kant op en uiteindelijk komen die terecht bij ‘het afvoerputje van onze samenleving’, de politie. Buruma oppert dat we misschien meer moeten kijken naar wat de samenleving nodig heeft. En misschien meer geld en energie steken in diegenen die niet meewerken. Niet omdat zij het verdienen, maar omdat wij het als samenleving verdienen.
‘It takes a village to prevent a crime’
De tweede spreker was Johan Bac, directeur-bestuurder Reclassering Nederland. Bac is een van de leden van de commissie ‘Jongeren en drugscriminaliteit’, die zich op verzoek van de SMV heeft verdiept in de aanpak van jongeren die geld verdienen met drugscriminaliteit. Onlangs is het advies van deze commissie gepubliceerd ‘Jong ontspoord in het drugsmilieu – En wat wij daar als samenleving tegenover moeten zetten’.
Bac betoogt dat de jeugdcriminaliteit weliswaar is gedaald, maar dat er nog steeds een kleine groep jongeren is die voor veel problemen zorgt. In het advies ‘Jong ontspoord in het drugsmilieu’ wordt een aanpak beschreven met drie hefbomen: 1. Het belang van het systemisch werken (waarbij niet alleen gekeken wordt naar een delict, maar naar de hele context); 2. Versterking van de informatiepositie; 3. Naast repressie ook preventie. Bij dit laatste punt citeert Bac Peter Noordanus (bestuurder, politicus, oud-burgemeester van Tilburg): ‘Preventie zonder repressie is tandeloos. Repressie zonder preventie is eindeloos.’ Bac benadrukt tot slot het belang van samenwerken. ‘It takes a village to prevent a crime’.
‘It takes a village to raise a child’
De derde spreker, burgemeester van Utrecht Sharon Dijksma, heeft veel ervaring met probleemjongeren in Utrecht. Er is een aanwas van jongeren in de drugscriminaliteit. De aanpak hiervan sluit volgens Dijksma goed aan bij de aanpak van verwarde personen. Utrecht probeert vanuit de gemeente de regie te pakken en samen te werken (integrale aanpak), waarbij niemand wegloopt voor zijn of haar verantwoordelijkheid. Dijksma vindt het zorgelijk dat de jongeren in de criminaliteit steeds jonger worden. Het gaat vaak om kinderen.
Het programma in Utrecht heet ‘Grenzen trekken en perspectief bieden’. Samenwerken met partners in de stad en ook met mensen die zelf uit het criminele milieu afkomstig zijn. Er moet alles aan gedaan worden om de jongeren ‘terug te ronselen’. ‘It takes a village to raise a child’.
En dan de prijsuitreiking
Voor de prijsuitreiking werd het woord gegeven aan de voorzitter van de SMV Tjibbe Joustra. Als eerste schetst Joustra de procedure van de SMV Publicatieprijs: een leesgroep maakt een voorselectie en een jury (onder voorzitterschap van Ybo Buruma) kiest het winnende boek. Daarna een stukje geschiedenis, waarbij enkele eerdere Publicatieprijs winnaars werden genoemd. Vervolgens citeert Joustra uit het juryrapport, waarin vooral gesteld wordt dat Koekkoek een ‘andere benadering’ van verwarde personen voorstaat, een denkkader dat volgens de jury ook heel goed toepasbaar is op andere werkterreinen.
Verwarde personen is een ingewikkeld onderwerp, aldus Joustra. Het laatste rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid onder zijn voorzitterschap handelde over verwarde personen. Drie zaken kwamen in dat rapport naar voren: 1. De bezuinigingen bij de GGZ zijn bij de politie terechtgekomen; 2. Er wordt heel gesegmenteerd gedacht, terwijl verwarde personen vaak meervoudige problemen met zich meedragen; 3. We verwachten te veel zelfredzaamheid van verwarde personen.
Hierna werd overgegaan tot de prijsuitreiking: een oorkonde, een bescheiden geldbedrag en dit congres.
De prijswinnaar Bauke Koekkoek is werkzaam in de psychische zorg in de crisisdienst en vanaf 2005 ook in onderzoek en onderwijs. Hij voelt zich vereerd met de prijs en het juryrapport. In zijn dankwoord betoogt Koekkoek dat er vaak sprake is van ‘een gebrek aan generieke procesvaardigheden’. Aan de hand van een voorbeeld laat hij zien waar dat toe leidt. Goede intenties en specialistische kennis zijn niet genoeg. Zaken moeten vooral niet ingewikkeld gemaakt worden.
