De VVD is een wetsvoorstel aan het voorbereiden dat de inzet van private beveiligers op koopvaardijschepen mogelijk maakt. De SMV pleit al jaren voor deze mogelijkheid. Veiligheid is weliswaar een kerntaak van de overheid, maar voor het waarmaken van deze taak kan de overheid derden inschakelen. De regie over en de eindverantwoordelijkheid van het optreden van de derde partij – in dit geval dus de private beveiligers – blijft wel te allen tijde bij de overheid liggen.
Lees hieronder de column van prof mr dr Geert-Jan Knoops in de Telegraaf van zaterdag 16 juli jl.
Haast geboden met wetsvoorstel
Amper twee weken geleden werd voor de kust van Guinee een vrachtschip van het Nederlandse bedrijf Boskalis overvallen door piraten. De bemanning werd door zes piraten bedreigd en bestolen van geld en persoonlijke bezittingen, maar bleef ongedeerd. Hoewel de wateren rond Guinee niet bekendstaan als een risicogebied, is de overval er weer één op de lange lijst van gewelddadige overvallen door piraten wereldwijd. Jarenlang waren de wateren rondom Somalië vrijwel het enige gebied waar piraterij stelselmatig voorkwam. Inmiddels doet dit fenomeen zich ook wereldwijd voor. Het aantal gevallen van piraterij neemt weliswaar af, maar de zorgen om de veiligheid bij de schippers en hun bemanning bestaan nog altijd. Bepaalde vaarroutes worden vermeden en de roep om meer beveiliging wordt alsmaar groter. Tot op heden heeft dat echter niet geresulteerd in een sluitende oplossing.
Zo’n tien jaar geleden werden schepen rondom Somalië steeds vaker overvallen door piraten op kleine motorbootjes. De bootjes waren vaak nauwelijks te onderscheiden van vissersbootjes en de bemanning van de koopvaardijschepen was vaak niet voorbereid op een aanval. De overvallen liepen meestal uit op een gijzeling waarbij losgeld werd geëist. Alleen al in 2008 leverde dat de piraten vermoedelijk zo’n 150 miljoen dollar op. Het hoogtepunt van de piraterij in en rond de Golf van Aden kwam in 2011 toen er voor de Somalische kust 237 overvallen in één jaar plaatsvonden. Al in 2008 was het aantal overvallen aanleiding voor de Europese Unie om operatie Atalanta op te zetten om schepen te beschermen en overvallers te ontmoedigen. Diverse landen, waaronder Nederland, stuurden marineschepen of -eenheden naar de Golf van Aden om vrachtschepen te ondersteunen en te beveiligen. De operatie zou in eerste instantie een jaar duren, maar werd meerdere keren verlengd en loopt momenteel nog steeds.
De Nederlandse overheid creëerde, mede door het hoge aantal gevallen van piraterij, een systeem waarin reders een verzoek konden doen om speciale marine-eenheden ter beveiliging mee te laten varen op hun schepen. Dat systeem bleek echter te weinig flexibel waardoor schepen vaak alsnog onbeschermd op weg moesten gaan. De reders en de Stichting Maatschappij en Veiligheid pleiten daarom al jaren voor het toestaan van het meenemen van private beveiligers aan boord van koopvaardijschepen. De Nederlandse regering wil daar echter tot op de dag van vandaag niet in meegaan. Het voornaamste standpunt om dit niet toe te staan is dat het geweldsmonopolie bij de overheid ligt en niet in handen van private beveiligers, aldus de regering. In diverse internationale verdragen is daarnaast vastgelegd dat het de taak van de overheid is om de veiligheid van haar burgers te waarborgen. Zo beschermt artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens het recht op leven en stelt het artikel bovendien dat het recht op leven van iedereen moet worden beschermd door de wet. Het is dus aan de overheid om haar burgers te beschermen tegen elke inbreuk op dit recht van leven. Juridisch gezien is het echter niet uitgesloten dat de overheid voor het waarborgen van dit recht een beroep doet op een derde partij. Dit geldt in het bijzonder wanneer de overheid daarin zelf niet op adequate wijze kan voorzien. Bij de inzet van private beveiligers moet de overheid te allen tijde wel zelf de eindverantwoordelijkheid te houden. De private beveiliging zal daardoor moeten voldoen aan de eisen die de overheid stelt. Vrijwel alle Europese landen hebben een dergelijk systeem al ingevoerd. Ook in die systemen geldt dat de regie over en de eindverantwoordelijkheid van het optreden van de derde partij – in dit geval dus de private beveiligers – bij de overheid ligt en niet bij de partij zelf.
Vorige week werd bekend dat de VVD na jaren van politieke en juridische discussie eindelijk een concreet wetsvoorstel dat de inzet van private beveiligers mogelijk maakt, in zal dienen. In het voorstel geldt als uitgangspunt dat het inschakelen van een private partij om de beveiliging van een schip te waarborgen verboden is, tenzij er aan een aantal essentiële vereisten is voldaan. De belangrijkste vereiste is dat een reder toestemming nodig heeft om iemand anders dan het ministerie van Defensie hun schepen te laten beveiligen. Die toestemming wordt alleen gegeven als een schip niet door militairen kan worden beveiligd omdat er dan bijvoorbeeld een andere vaarroute moet worden gekozen of wanneer de kosten die door reders moeten worden gemaakt om door militairen in plaats van private beveiligers te worden beschermd hoger zijn. Bovendien moeten de private beveiligers beschikken over een speciale vergunning om reders van dergelijke bijstand te voorzien.
Ondanks het feit dat alle belanghebbenden bij de totstandkoming van dit wetsvoorstel zijn betrokken, kan de PvdA zich nog niet vinden in deze vorm van beveiliging. Het is ook onduidelijk hoe de meningen van de oppositie zijn. Niet alleen omdat Nederland een van de laatste landen in Europa is waar een dergelijke wet nog niet van kracht is, maar ook vanwege de grote economische belangen die gemoeid zijn met de veiligheid van de zeevaartsector, zou de overheid dit voorstel moeten omarmen. De invoer van een dergelijke wet in Nederland komt dan weliswaar laat, maar voor het waarborgen van veiligheid van burgers is het nooit té laat.
