Op donderdag 21 februari werd de 14e en laatste Publicatieprijs SMV uitgereikt aan Auke van Dijk, Frank Hoogewoning en Maurice Punch voor hun boek ‘What matters in policing? Change, values and leadership in turbulent times’.
De uitreiking vond plaats tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van de SMV en het Vlaamse Centre for Policing & Security (CPS) bij de Avans Hogeschool in Den Bosch. Naast de prijsuitreiking stond het verschijnen van het 50-ste nummer van de Cahiers Politiestudies ‘De essentie van politiewerk’ centraal.
Verschillende sprekers lieten hun licht schijnen op ‘de essentie van politiewerk’.
Marnix Eysink Smeets deed dat vanuit het burgerperspectief. Hij toonde in grafieken dat de Veiligheidsmonitor een stijgend vertrouwen van de burger in de politie laat zien. Zijn stelling is echter dat dit geen verdienste is van de politie, maar meer te maken heeft met een roep vanuit de samenleving.
Vanaf 2008 zijn alle blikken gericht op de economie, terwijl – buiten ons gezichtsveld – een ongenoegen in de samenleving groeide. Dat ongenoegen werd vanaf 2014-5 zichtbaar in onzekerheid, angst, boosheid. Een en ander leidde tot nationalisme, populisme, polarisatie, activisme, ‘moral panics’, een toename van geweld, drugs én vertrouwen in politie. Terwijl wij naar de economie keken, was er een metamorfose gaande in de samenleving.
De essentie van politiewerk zit volgens Eysink Smeets niet zo zeer in ‘boeven vangen’, maar in haar symbolische functie, een integere politie die de burger vertrouwen en rust geeft. Helaas zien we in de praktijk een politie die steeds politieker wordt…, aldus Eysink Smeets.
Jan Terpstra vindt de vraag naar de essentie van politiewerk vanuit het perspectief van de wetenschap eigenlijk onbeantwoordbaar. Opvallend is de terugkerende twijfel over de identiteit van de politie en waar de politie voor staat.
Volgens Terpstra zijn er vier kernelementen als het gaat om de maatschappelijke opdracht van politie:
De tegenstelling: dwang is typisch voor politiewerk, maar goed politiewerk betekent juist dat er geen dwang wordt toegepast.
Morele betekenis. Naast de waarde ‘effectiviteit’ zijn er veel meer waarden die soms in strijd zijn met effectiviteit.
Probleemgerichtheid: veranderende verwachtingen en politieke druk vragen om integriteit en transparantie; er is ‘slimme politie’ nodig.
De tegenstelling tussen sociale en normatieve legitimiteit, waarbij normatieve legitimiteit uitgaat van een negatieve relatie tussen politie en burgers (grenzen aangeven).
De vier kernelementen geven samen géén harmonieus beeld. De maatschappelijke opdracht van de politie is het combineren of balanceren als het gaat om genoemde vier kernelementen: vermogen tot dwang, morele betekenis, probleemgerichtheid, en legitimiteit. Terpstra beëindigt zijn verhaal met de opmerking ‘Politiewerk is niet eenvoudig en tegenstrijdig en hoort dat ook te zijn.’
Bart Nieuwenhuizen, nu nog werkzaam bij het Openbaar Ministerie maar per 1 april rechter in Den Bosch, wees er op dat de discussie rond de essentie van de politie al eeuwenoud is. Willen we politie op afstand of juist tussen de burgers in?
‘Daar moet de politie naar kijken!‘ en ‘Ga toch boeven vangen!’. Twee veelgehoorde uitspraken die aangeven hoe over de rol van de politie gedacht kan worden.
Goed politiewerk kent goed opvolgingswerk, en daar komt het OM in beeld. De integrale aanpak van tegenwoordig betekent niet ‘wachten op een aanslag’, maar kijken of je de aanslagplegers vooraf op andere gedachten kan krijgen. Er wordt veel werk verricht aan de voorkant van het probleem.
De baas van het OM Gerrit van der Burg heeft samen met Peter Klerks, raadsadviseur van de top van het Openbaar Ministerie een boek geschreven over de essentie van politie vanuit het OM. Onder andere over generalisme tegenover specialisme; het betrekken van burgers bij de opsporing.
Tot slot wijst Bart Nieuwenhuizen erop dat beschermen geen monopolie van de politie is. Daarvoor is iedereen nodig (‘Ga toch zelf boeven vangen!’).
Jaco van Hoorn kijkt naar de politie vanuit de politie zelf. Hij stelt de vraag waarom de essentie van politie een steeds terugkerend thema is.
De politie is verbonden aan wijk, web en wereld en moet op zoek naar veiligheidscoalities, en naar technologie. In het onlangs verschenen visiedocument vanuit de politie op de boa’s – ‘Boa en politie, niet naast elkaar maar met elkaar’ – staat dat de politie zich niet wil terugtrekken uit de wijk, dat het geweldsmonopolie bij de politie moet blijven én dat er meer moet worden samengewerkt.
Ook wijst Van Hoorn erop dat het economische perspectief in het denken dominant is geworden: ‘Hoeveel veiligheid komt er uit een euro?’ Van Hoorn vindt een juistere vraag: ‘Hoeveel rechtsstaat komt er uit een euro?’ In dat kader verwijst hij naar het boek ‘Groter denken, kleiner doen’ van Tjeenk Willink. Politie is er voor de rechtsstaat en voor de mens in nood, niet voor de veiligheid. Veiligheid is van iedereen. De rol van de politie is ‘slechts’ om bij verstoringen anderen te motiveren om het tij te keren. De politie is er voor als het toch misgaat, vooral voor de kwetsbaren in de samenleving. Als de rechtsstaat onder druk komt, dan gaat recht van sterkste gelden.
Volgens Van Hoorn kom je als essentie van politiewerk uit bij ‘betekenisvolle ontmoeting tussen politie en burger’. De politie is slechts een uitvoeringsorganisatie.
Vertrouwen in de politie slaat niet zo zeer op wát de politie doet, maar hóe ze het doet.
Ook Van Hoorn geeft aan dat de politie steeds politieker is geworden. Uitdaging voor de politie: Hoe zorgen we dat ons vak weer van ons wordt?
Publicatieprijs SMV
De schrijvers van het boek ‘What matters in policing?’ wijzen op de kloof tussen wat men zegt en wil en wat er gebeurt. Professionals zoals bij de politie, maar ook de zorg en het onderwijs staan onder druk. We blijven investeren, maar het beeld is dat het geld kost en weinig oplevert.
Wat is er nodig om politie te redden?
Om de politie te redden wijzen de auteurs op drie zaken:
- Het belang van competenties: kennis, vaardigheden en attitude om te kunnen opereren in zaken die onduidelijk en onvoorspelbaar zijn.
- Solidariteit, ten aanzien van de maatschappelijke opdracht
- Compassie: de politie is er voor meer dan boeven vangen, bijvoorbeeld ook voor het helpen van mensen in nood.
De auteurs hebben hun boek geschreven vanuit zorgen om de politie en hun bijdrage aan de middag besluiten zij met de opmerking dat zij nog steeds bezorgd zijn.
Janine Janssen, voorzitter van de leesgroep en jurylid van de PublicatieprijsSMV, leest de laudatio voor
Ingrid de Jong, directeur van de Stichting Maatschappij en Veiligheid, bedankt de leden van de leesgroep en van de jury.
