I – Klokkenluiders en veiligheid in organisaties
Standpunt
Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie (SMVP)
2010
De samenleving hecht in toenemende mate aan het bevorderen van sociale en fysieke veiligheid. Bij sociale veiligheid gaat het om allerlei vormen van criminaliteit, terwijl fysieke veiligheid betrekking heeft op ongevallen en rampen. Bij het bevorderen van sociale en fysieke veiligheid is het van belang dat potentieel onveilige situaties worden onderkend en dat er, liefst in een zo vroeg mogelijk stadium, (preventieve) maatregelen worden genomen om te voorkomen dat deze potentieel onveilige situaties leiden tot ongevallen of criminaliteit. Dat belang wordt onderstreept door de wetenschap dat, in zowel de publieke als de private sfeer, veel van die onveilige situaties bekend zijn en dat er vaak melding van is gemaakt zonder dat er adequaat op die signalen werd gereageerd.
Het luiden van de klok kan een belangrijke aanleiding zijn om uiteindelijk toch een einde te maken aan de onveilige situatie in het vizier. Daarmee kunnen klokkenluiders een belangrijke rol spelen bij de bevordering van veiligheid. Helaas is de praktijk vaak anders. Klokkenluiders worden in veel gevallen beschouwd als medewerkers die de vuile was buiten hangen en daarmee de organisatie schade berokkenen. Zelfs interne signaleringen of het vertellen van de waarheid aan direct betrokken buitenstaanders wordt binnen organisaties vaak al ervaren als ongewenst klokkenluiden. Degenen die zich aan dat gedrag ‘schuldig maken’ wacht vaak geen goede toekomst. Het hoeft geen betoog dat deze houding een belangrijke oorzaak kan zijn dat onveilige situaties in stand blijven of zelfs verergeren. Naar de mening van de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie (SMVP) bestaat er dringend behoefte om aan dit probleem aandacht te besteden.
In dit document zijn zeven aanbevelingen geformuleerd op het gebied van klokkenluiden.
II – Klokkenluiden en veiligheid
Dr. G. de Graaf en prof. dr. L.W.J.C. Huberts
Onderzoeksgroep ‘Integriteit van Bestuur’, Vrije Universiteit Amsterdam
2010
Veiligheid en integriteit. Het zijn thema’s die zelden verbonden worden maar die veel met elkaar te maken hebben, zo blijkt uit dit onderzoek. Het realiseren van een veilige samenleving en een integer bestuur kunnen niet zonder elkaar. Integriteitsschendingen zijn nogal eens de oorzaak van veiligheidsproblemen. Omkoping of laksheid kan leiden tot slecht toezicht en abominabele kwaliteit van goederen en diensten.
Het gaat bij veiligheid en integriteit om basiswaarden van en in onze samenleving. Beide zijn gewild: hoe meer je ervan hebt als samenleving, hoe beter. Er zijn ook verschillen. Veiligheid verwijst naar kunnen handelen zonder al te fysieke risico’s, integriteit naar handelen in overeenstemming met de relevante morele normen en waarden. De verschillen laten onverlet dat de samenleving er groot belang bij heeft dat veiligheids- en integriteitsproblemen en -risico’s worden gemeld, onderzocht en opgelost c.q. verholpen.
Mensen signaleren fysieke, sociale of morele risico’s en gevaren, waarna ze al dan niet bereid zijn te melden en dat al dan niet in daden omzetten. Bij alle meldingen speelt een rol of de omgeving het melden waardeert, of duidelijk is waar iemand terecht kan, of verwacht mag worden dat er iets met de melding gebeurt en hoe bevreesd iemand is zelf slachtoffer te worden. In hoeverre kent Nederland een stelsel voor het melden van veiligheids- en integriteitsproblemen en -risico’s dat enigszins aan die uitgangspunten voldoet? Opmerkelijk is dat daaraan nogal wat schort. Waar moet iemand heen die serieus vermoedt of echt ziet dat een functionaris zich schuldig maakt aan belangenverstrengeling of intimidatie, of die te verhelpen risico’s of gevaren voor mens of dier signaleert?
Zie het dit document.
